1 6. ਹੱਥ ਪੈਰ ਮਾਰਨੇ (ਯਤਨ ਕਰਨੇ)- ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਬੇਰੋਜ਼ਗਾਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਬਥੇਰੇ ਹੱਥ ਪੈਰ ਮਾਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। 19-ਹੱਟਾ-ਕੱਟਾ (ਮੋਟਾ ਤਾਜ਼ਾ) – ਮਨਦੀਪ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਹੱਟਾ’ 1 ਕੱਟਾ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ । 28, ਘਾਲਾ ਮਾਲਾ (ਹੇਰਾ ਫੇਰੀ) – ਮੈਂ ਲਾਲ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਤੂੰ ਕੀ ਘਾਲਾ ਮਾਲਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈਂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੌਦਾ […]
ਸੱਜਾ-ਕਲ ਉਸ ਦਾ ਸੱਜਾ ਹੱਥ ਟੁੱਟ ਗਿਆ । ਸੱਕੇ (ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਵਾਲਾ)-ਨਿਜ਼ਾਮ ਸੱਕੇ ਨੇ ਕੁਝ ਘੰਟੇ ਹਿਮਾਯੂ ਤੋਂ ਰਾਜ ਲੈ ਲਿਆ। ਸੁੱਖ (ਸੁੱਖਣਾ)-ਉਸ਼ਾ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਮਸਿਆ ਸੁੱਖ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਸੱਦਾ (ਬਲਾਵਾ)-ਜਨੇਤ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਦਾ ਸੱਦਾ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੱਟੀ (ਦੁਕਾਨ)-ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ਹੱਟੀ ਚੰਗੀ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਹੱਟ (ਵੱਡੀ ਦੁਕਾਨ)-ਇਹ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਹੱਟ ਹੈ। ਕੱਲੀ (ਲੱਗ)-ਗਰੀਬਾਂ
ਬਹੁਅਰਥਕ ਸ਼ਬਦ – ਬਹੁਅਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਰਥ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹੁਅਰਥਕ ਸ਼ਬਦ ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਅਤੇ ਉਚਾਰਨ ਤਾਂ ਇੱਕੋ-ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਢੇਰ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਇਹ ਇੱਕੋ-ਜਿਹੇ ਜਾਪਦੇ ਸ਼ਬਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੋਮਿਆਂ ਤੋਂ ਆਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ
ਸੜਕੇ-ਅਸੀਂ ਅੱਧਾ ਘੰਟਾ ਸੜਕੇ ਸੜਕੇ ਤੁਰੀ ਗਏ । ਹੋਕੇ-ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਛਾਬੜੀਆਂ ਵਾਲੇ ਹੋਕੇ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਰਕੇ-ਮੈਂ ਬੀਮਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਚੰਡੀਗੜ ਨਹੀਂ ਗਿਆ । ਖਾਕੇ-ਭਾਰਤ ਦੇ ਖਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜ ਤੇ ਨਦੀਆਂ ਭਰੋ ।
ਸਰਦੇ-ਸਰਦੇ ਦੋ ਰੁਪਏ ਕਿੱਲੋ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਸਰਦੀ-ਏਥੇ ਬਹੁਤੀ ਸਰਦੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਤੁਰਦਾ-ਟਿੰਕੂ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਤਰਦਾ ਹੈ। ਤਰਦੇ-ਬੱਚੇ ਤੋਲਾ ਵਿਚ ਤਰਦੇ ਹਨ। ਫੁਲਦਾ-ਇਹ ਬੂਟਾ ਇਸ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਵੱਧਦਾ ਫੁੱਲਦਾ ਹੈ।
ਵਾਲ (ਕੇਸ)-ਉਹ ਵਾਲ ਕਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਵਾਣ (ਸੂਤੜੀ)-ਮੰਜੀ ਉਣਨ ਵਾਲੀ ਵਾਣ ਲਿਆਉ। ਵਲੀ (ਫ਼ਕੀਰ)-ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕਈ ਵਲੀ ਹੋਏ ਹਨ। ਵਰਮਾ (ਛੇਕ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇਕ ਸੰਦ)-ਵਰਮੇ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿੱਚ ਛੇਕ ਕੱਢ ਦਿਓ । ਵਲ (ਘੇਰਾ, ਪੋਚ)-ਉਹ ਵਲ ਪਾ ਕੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਇਆ । ਵੇਲਾ (ਵਕਤ)-ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਰ (ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਪਤੀ)-ਮੋਨਾ ਨੂੰ ਚੰਗਾ
ਗਰਭ (ਪੇਟ)-ਬੱਚਾ ਮਾਤਾ ਦੇ ਗਰਭ ਵਿਚ ਨੌਂ ਮਹੀਨੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। 3.ਚੋਬ (ਤੱਬੂ ਦੀ ਬਾਂਸ ਦੀ ਬੰਮੀ)-ਸ਼ ਦੇ ਹੋਠ ਚੋਂਬ ਦਿਉ । ਚੋਭ-ਕੰਡੇ ਦੀ ਚੋਭ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਪੀੜ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ। ਦਭ (ਇਕ ਤਰਾਂ ਦਾ ਘਾਹ)-ਦਭ ਮੁੜਿਆਂ ਵਿਚ ਵਰਤਦੇ ਹਨ । ਨਿੱਭ (ਪੂਰੀ ਉਤਰਨੀ)-ਤੇਰੀ ਮੇਰੀ ਮਿੱਤਰਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕਦੀ । ਲੱਭ-ਮੋਰੀ ਪੈਂਨ ਲੱਭ ਪਈ ਹੈ।
ਉਧਾਰ-ਊਸ ਨੇ ਕਈਆਂ ਨਾਲ ਉਧਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ (ਤਾਰਿਆ ਹੈ) . ਸੱਧਰ (ਚਾਹ)-ਮੋਰੀ ਮੇਲੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸੱਧਰ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੋ ਸਕੀ। ਸੁਗੰਦ (ਸਹੀ)-ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਭੇਦ ਗੁਪਤ ਰੱਖਣ ਦੀ ਗੰਦ ਚੁੱਕੀ । ਗਧਾ (ਖੋਤਾ)-ਗਧਾ ਇਕ ਲਾਦੁ ਪਸ਼ੂ ਹੈ। ਬੱਧੀ-ਉਸ ਨੇ ਪੱਗ ਬੱਧੀ ਤੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਮੱਧ (ਵਿਚਕਾਰ)-ਪਾਠ ਮੱਧ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਧਰਾ (੬ਟੇ ਕੱਦ
ਸੁੰਢ-ਮੈਨੂੰ ਸੰਦ ਬਣਾ ਕੇ ਦਿਓ । ਕੰਢੀ-ਹਿਮਾਲੀਆ ਦੀ ਕੰਦੀ ਵਿਚ ਕਈ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੁੰਢ (ਮੁਰਖ)-ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਤਾਂ ਨਿਰਾ ਕੰਢੇ ਹੈ। ਗੰਢ-ਇਹ ਗੰਢ ਚੁਕ ਕੇ ਬਾਹਰ ਰੱਖ ਦਿਓ। ਗੰਦਾ-ਬਰਸਾਤ ਵਿਚ ਰੋਟੀ ਨਾਲ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰ ਖਾਓ । ਚੂੰਢੀ- ਚੂੰਢੀ ਨਾ ਵੱਢੋ । ਡਾਢ (ਵਧੇਰੇ)-ਮੰਨੂੰ ਤੇਰਾਂ ਇਹ ਡਾਢਪੁਣਾ ਬਿਲਕੁਲ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ।