ਗੱਲ-ਉਸ ਦੀ ਗਲ਼ ਸੁੱਜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕੁੜ (ਕੁਡ਼ਨਾ)- ਐਵੇ ਨਾ ਕੁੜ, ਰੋਟੀ ਖਾ । ਕਾਨ੍ਹ (ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ)-ਰਾਮ ਸਖੀਆਂ ਵਿਚ ਕਾਨ ਬਣਿਆ ਫਿਰਦਾ ਹੈ। ਕੰਨ (ਬਲਦ ਦੀ ਗਰਦਨ)-ਮੇਰੇ ਬਲਦ ਦੀ ਕੰਨ ਪੱਕ ਗਈ ਹੈ। ਚੰਨੀ (ਅੱਖੀਆਂ ਖਰਾਬ ਵਾਲੀ)-ਉਹ ਤਾਂ ਚੁੰਨੀ ਕੁੜੀ ਹੈ। ਡੋਲ਼੍ -(ਡਣਾ-ਬੱਚੇ ਨੇ ਪਾਣੀ ਡੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਤਰ੍ਹਾਂ-(ਕਵੇਂ)-ਤੁਸੀਂ ਅੱਜ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆ ਗਏ ? ਕੋਈ […]
ਉਨੱਤੀ (ਇਕ ਘੱਟ ਤੀਹ-ਇਸ ਪੈਂਟ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਨੱਤੀ ਰੁਪਏ ਹੈ। ਅਸੱਤ (ਝੂਠ)-ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸੱਤ ਅਬੱਤ ਦੇ ਅੰਤਰ ਦਾ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਲੱਖ (ਜਿਸ ਦੀ ਸਾਰ ਨਾ ਹੋਵੇ)-ਉਹ ਪ੍ਰਭ ਤਾਂ ਅਲੱਖ ਹੈ, ਉਹ ਲਿਖਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਸੱਕਾ (ਪਾਣੀ ਭਰਨ ਵਾਲਾ)-ਸੱਕੇ • ਨੇ ਸੜਕਾਂ ਉਤੇ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸੱਜਾ (ਖੱਬੇ ਦਾ ਉਲਟ)-ਉਸ ਦਾ
ਅੰਗ- ਹੱਥ ਸਰੀਰ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਹਨ। ਸੰਦ- ਉਹ ਸੰਦ ਲੈ ਕੇ ਮੰਜੀ ਠੋਕਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੰਸ- ਹੰਸ, ਸਦਾ ਮੱਤੀ ਚੁਗਦੇ ਹਨ। ਕੰਤ- ਕੰਤ ਬਿਨਾਂ ਹਾਗੁਣ ਦਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ? ਬਸੰਤ ਤੇ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਹੁਤ ਗੁੱਡਾ ਉਡਾਇਆ । ਗੁੰਡਾ- ਸੀਤਾ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਤਾਂ ਗੁੰਡਾ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਕੀ ਸੋਚਣਾ ਹੈ। ਪੰਜ- ਪੰਜ ਅਤੇ
ਆਸਾਂ-ਹਰ ਆਦਮੀ ਆਸਾਂ ਦੇ ਮਹਿਲ ਉਸਾਰਦਾ ਹੈ। ਜਵਾਨਾਂ (ਵਧੇਰੇ ਜਵਾਨ)-ਭਾਰਤੀ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਕਰਤੱਵ ਦਿਖਾਏ। ਸਿਆਣਿਆਂ (ਕਈ ਸਿਆਣ)-fਸਿਆਣਿਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸੁਣੀ-ਕੁੜੀਏ ! ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਾ ਕੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣੀ। ਸੰਗਣਾਂ (ਸਾਥਣਾਂ)-ਮੇਲ ਆਪਣੀਆਂ ਸੰਗਣਾਂ ਨਾਲ ਸੋਢਲ ਦੇ ਮੇਲੇ ਗਈ ਹੈ। ਜ਼ਾਲਿਮਾਂ-ਜ਼ਾਲਿਮਾ ਨ ਜ਼ਰਾ ਤਰਸ ਨਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਮਾਸੂਮ ਕਲੀਆਂ ਨੂੰ ਨੀਹਾਂ ਵਿਚ ਚਿੰਨ
74, ਰੰਗ ਉੱਡ ਜਾਣਾ (ਘਾਬਰ ਜਾਣਾ)-ਜਦ ਉਹ ਨਕਲ ਕਰਦਾ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਰੰਗ ਉੱਡ ਗਿਆ।
ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੇ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਥਕ ਆਵਾਜਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੋਲੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬੋਲੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਬਹੁ ਵਿਆਪਕ ਅਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿੰਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਕੋਈ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਦੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੋਲੀ ਨਹੀਂ ਆਖਦੇ | ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ
ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਅੰਦਰ ਹਰ ਇਨਸਾਨ ਬੋਲਣ ਵੇਲੇ ਜਾਂ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅੰਦਰ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਨਾਂ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ :- ਕੰਮਚੋਰ, ਭਰੋਸੇਮੰਦ, ਕੰਜੂਸ ਆਦਿ ।
ਅਗੇਤਰ ਉਹਨਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਜਾਂ ਵਰਣਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਕਿੰਨੀ ਹੈ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਕੇ ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੀ ਬਦਲ ਦੇਣ ਅਰਥਾਤ ਮੁਲ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੱਗੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਮੂਲ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਪੁੱਤਰ । ਲੇਕਿਨ ਜੇਕਰ ਇਸ ਦੇ ਅੱਗ ‘ਕ’ ਅੱਖਰ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮੂਲ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪੂਰਾ ਅਰਥ ਹੀ
ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜ਼ਨਾਨੇ ਤੇ ਮਰਦਾਨੇ ਭੇਦ ਨੂੰ ਲਿੰਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।