ਬੀਰਬਲ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੇ ਘਰ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਦੋ ਜਸੂਸਾਂ ਨੇ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਆ ਕੇ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ, ‘ਆਲਮਪਨਾਹ, ਤੁਹਾਡੀ ਪਰਜਾ ਦੇ ਦੋ ਆਦਮੀ ਭੁੱਖੇ ਮਰ ਗਏ।’ਅਕਬਰ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, ‘ਉਹ ਕਿਵੇਂ?’ਜਾਸੂਸ ਬੋਲੇ, ‘ਜਹਾਂਪਨਾਹ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਆਲਸੀ ਸਨ। ਸੋ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸਨ। ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਵਿਚ ਧਨ ਨਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਲ […]
ਇਕ ਵਾਰ ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਅਮੀਰਾਂ ਨੇ ਅਕਬਰ ਦੇ ਖ਼ੂਬ ਕੰਨ ਭਰੇ, ਕਿ ਹਜ਼ੂਰ ਬੀਰਬਲ ਸ਼ਾਹੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਤੇ ਹੱਥ ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਕਈ ਸ਼ਾਹੀ ਤੋਹਫ਼ੇ ਮੱਹਲ ਚੋਂ ਚੋਰੀ ਘਰ ਲਿਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਕਿ ਸਬੂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰੋ। ਦੂਤੀਆਂ ਨੇ ਬੀਰਬਲ ਦੇ ਨੌਕਰ ਮੂਰਖੰਦਰ ਬਹਾਦਰ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਾਹੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਚੋਂ ਦੋ ਕੀਮਤੀ ਲਾਲ, ਪੰਜ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਦੋਸ਼ਾਲੇ, ਤੇ
ਅਕਬਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਕ ਤਕੜੀ ਫੌਜੀ-ਜਿੱਤ ਪਿਛੋਂ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹੱਲਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਲੰਗਰ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਥੇ ਹਰ ਲੋੜਵੰਦ ਮੁਫ਼ਤ ਰੋਟੀ ਖਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਲੰਗਰ ਕਈ ਦਿਨ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।ਇਕ ਦਿਨ ਅਕਬਰ ਤੇ ਉਸਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਸੈਰ ਕਰਦਿਆਂ ਲੰਗਰ ਕੋਲੋਂ ਲੰਘੇ। ਕਈ ਚੰਗੇ ਰਜੇ ਪੁੱਜੇ ਵੀ ਮੁਫ਼ਤ ਦੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਤੋੜ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ
ਬੀਰਬਲ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਵਧਦੀ ਸ਼ੋਹਰਤ ਵੇਖ ਕੇ ਕਈ ਵਜ਼ੀਰ ਅਮੀਰ ਉਸ ਨਾਲ ਖ਼ਾਰ ਖਾਣ ਲੱਗ ਪਏ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਲ ਕੇ ਖ਼ਵਾਜਾ ਸਰਾਂ (ਬੇਗ਼ਮਾਂ ਦੇ ਮਹੱਲਾਂ ਦੇ ਰਾਖੇ-ਹੀਜੜੇ) ਨੂੰ ਉਕਸਾਇਆ, ਕਿ ਉਹ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਪਾਸੋਂ ਬੀਰਬਲ ਦੀ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਬੇਇਜ਼ਤੀ ਕਰਾਏ। ਸੋ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਪਿਛੋਂ ਖ਼ਵਾਜਾ ਸਰਾਂ ਨੇ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ – “ਹਜ਼ੂਰ! ਬੀਰਬਲ
(1)ਬੀਰਬਲ ਨੇ ਅਕਬਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਕੀਤੀ। ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਦਰਬਾਰੀ ਖਾਣੇ ਵੇਲੇ ਹਾਜ਼ਰ ਸਨ। ਉਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਬੀਰਬਲ ਪਾਸ ਕੋਲ ਇਕ ਨਵਾਂ ਪਹਾੜੀਆ ਨੌਕਰ ਆਣ ਕੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਮੂਰਖੰਦਰ ਬਹਾਦਰ ਸੀ। ਬੀਰਬਲ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ, ਕਿ ਉਹ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾ ਆਵੇ, ਪਰ ਇਕ ਪਰਦੇ ਪਿਛੋਂ ਝਾਕਦਿਆਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਤਾੜ
ਅਕਬਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਖਾਂ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਦਰਬਾਰੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕਰੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਰਾਜ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਅਹੁਦਾ ਮਿਲ ਜਾਵੇ, ਲੋਕ ਉਸ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਦੌਲਤ ਹੋਵੇ। ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਰਾਹ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅੜਿੱਕਾ ਬੀਰਬਲ ਸੀ।
ਬੀਰਬਲ ਆਪਣੀ ਸੂਝ ਬੂਝ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਕਬਰ ਦਾ ਚਹੇਤਾ ਸੀ। ਅਕਸਰ ਲੋਕ ਨਿੱਜੀ ਸਲਾਹ ਲਈ ਬੀਰਬਲ ਦੇ ਕੋਲ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਮੰਤਰੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਟੋਲਾ ਬੀਰਬਲ ਤੋਂ ਬੜਾ ਸੜਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਮੰਤਰੀ ਬੀਰਬਲ ਦੇ ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਪਿੱਠ ਪਿੱਛੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਬਾਰੇ ਮਤੇ
ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਨਾਮ ਮਰੱਬੀ। ਮਰੱਬੀ ਦੀ ਉਮਰ ਤਾਂ ਛੋਟੀ ਹੀ ਸੀ ਪਰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸਦਾ ਦਿਮਾਗ ਚਾਰ-ਚੁਫੇਰੇ ਇਉਂ ਘੁੰਮਦਾ, ਜਿਵੇਂ ਹਲਟ ਦੀਆਂ ਟਿੰਡਾਂ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ-ਮਾਂ ਮਾਂ ਮੈਂ ਨਾਨਕੇ ਜਾਊਂਗਾ।ਮਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ-ਨਾ ਨਾ ਪੁੱਤਰ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਹੈਂ,
ਇੱਕ ਸੀ ਕਾਂ ਤੇ ਇੱਕ ਸੀ ਮੋਰ। ਇਕੱਠੇ ਜੰਗਲ ਵਿਚੋਂ ਲੱਕੜੀਆਂ ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਕਿ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਬਲਦਾ ਰਹੇ, ਖਾਣਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਦੋਵੇਂ ਜਣੇ ਦੋ ਭਰੀਆਂ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਪਈ ਘਰ ਵਾਪਸ ਪਰਤਦੇ। ਮੋਰ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਵੱਡਾ ਭਾਰ ਅਤੇ ਕਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਛੋਟੀ ਭਰੀ। ਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਭੈਣਾਂ ਸਨ। ਛੇ ਭੈਣਾਂ ਮੋਰ ਨੂੰ
ਇੱਕ ਸੀ ਕਾਣਾ ਬੀਂਡਾ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਮੁਹਤਬਰ ਬੰਦਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਗਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬਲਦਾਂ ਦਾ ਮਾਲਕ। ਕਈ ਗੱਡੇ। ਵੱਡੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਖੂਬ ਦੁੱਧ ਦੇਣੀਆਂ ਬੂਰੀਆਂ ਮੱਝਾਂ। ਦੁੱਧ ਨਾਲ ਭਰੇ ਲੇਵਿਆਂ ਨਾਲ ਮੱਝਾਂ ਗਾਵਾਂ ਰਿੰਗਦੀਆਂ ਰੰਭਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ। ਵੱਡੀ ਸਰਦਾਰੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਠਾਠ। ਸੁਭਾਅ ਵਧੀਆ, ਹਰ ਇਕ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲਾ। ਗਵਾਂਢੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ